ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ένας τόπος μοναδικός…
…… Η μοναδικότητα αυτή του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού και η πλούσια ιστορία και πολιτισμός του συνιστούν μια μεγάλη παρακαταθήκη για τη σημερινή του κοινωνία που καλείται να τα αναδείξει και να τα προστατέψει αφού όχι μόνο τους οφείλει την ύπαρξη και την ταυτότητά της αλλά και καθορίζεται βέβαια από αυτά όσον αφορά την δυναμική της εξέλιξής της. Αυτό συνιστά και το μεγάλο της στοίχημα.

Σε αυτή την κατεύθυνση σημαντικότατη μπορεί να είναι η συμβολή της υποψηφιότητας της Μήλου για το βραβείο του Ευρωπαϊκού τοπίου της χρονιάς( Landscape of the Year) που απονέμεται από την αρμόδια διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνεργασία με την παγκόσμια οργάνωση-δίκτυο των Φίλων της Φύσης (Friends of Nature). Η πρωτοβουλία του Δικτύου «Φίλοι της Φύσης» στην Ελλάδα και του Ομίλου Φίλων Βουνού και Θάλασσας Μήλου, μέλους του Δικτύου, αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για την προβολή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο του φυσικού και πολιτισμικού πλούτου του νησιού στην κατεύθυνση μιας αειφορικής ανάπτυξής του.
…………Σήμερα όμως οι υπερσύγχρονοι εκσκαφείς οργώνουν κυριολεκτικά διάφορες περιοχές του νησιού και δημιουργούν τεράστια ορυχεία, από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Αλλάζει σε αυτές τις περιοχές ριζικά η γεωμορφολογία του νησιού. Εκατομμύρια τόνοι βγαλμένοι από τα σπλάχνα του φεύγουν κάθε χρόνο. Υπάρχει λοιπόν το ζήτημα του τεράστιου μεγέθους. Μια εξορυκτική δραστηριότητα σε τέτοια μεγέθη δεν μπορεί να συμβαδίζει με τις αρχές μιας αειφορικής-βιώσιμης ανάπτυξης. Το εύρος της εκμετάλλευσης των ορυκτών στη Μήλο αποτελεί έναν από τους κύριους επιβαρυντικούς παράγοντες για την περιβαλλοντική ισορροπία του νησιού ιδιαίτερα όταν ακόμα και σήμερα το θεσμικό πλαίσιο της Ελληνικής πολιτείας και οι διαδικασίες ελέγχου για τις εξορύξεις και τις οφειλόμενες αποκαταστάσεις περιβάλλοντος είναι επιεικώς ανεπαρκή.
Πρέπει βέβαια να τονιστεί ο σημαντικότατος ρόλος τους εξορυκτικού τομέα στην ανάπτυξη της οικονομίας του νησιού. Η απουσία και μόνο της ανεργίας στα ποσοστά που συναντιέται σε άλλα μέρη της Ελλάδας αναδεικνύει την σημασία του. Η επισήμανση όμως αυτή δεν μειώνει την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος από τις εξορύξεις. ……………………Η ύπαρξη των εξορύξεων είναι και ο κύριος λόγος που η ταξική σύνθεση της κοινωνίας της Μήλου κατά την νεότερη ιστορία της διαφοροποιείται σημαντικά από αυτή των άλλων νησιών του Αιγαίου με μια ισχυρή εργατική τάξη να έχει σημαντικές αγωνιστικές κινητοποιήσεις, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1950 και μετά. Αυτή η τάξη όμως δυστυχώς τώρα βρίσκεται αδρανοποιημένη απέναντι στο επιθετικό παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο της μιας ιδιαίτερα εξορυκτικής εταιρείας που σε συνθήκες μονοπωλίου κυριαρχεί στην οικονομία και κοινωνία του νησιού επί πολλές δεκαετίες.
………Δυστυχώς όμως τα κυρίαρχα στοιχεία αυτού του τουριστικού ρεύματος είναι παρόμοια με αυτά των περισσοτέρων τουριστικών προορισμών στην Ελλάδα. Μαζικός τουρισμός με μοναδικό σχεδόν ενδιαφέρον τις παραλίες με τις ξαπλώστρες. Εσωτερικός κυρίως τουρισμός, ιδιαίτερα για τη Μήλο, επικεντρωμένος σε δύο και μόνο μήνες το χρόνο. Ένας τουρισμός χωρίς ιδιαίτερα πολιτιστικά και περιβαλλοντικά ενδιαφέροντα. Φυσικά βέβαια αυτός ο τουρισμός ρυπαίνει και αλλοιώνει .
………… Όσον αφορά τα περιπατητικά, πεζοπορικά μονοπάτια ιδιαίτερα υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες ,τόσο στα πάνω χωριά, όπου υπάρχει ένα ευρύτατο δίκτυο μονοπατιών, χωρίς φροντίδα δυστυχώς, ορισμένα από τα οποία στην περιοχή της κλασικής πόλης έχουν ένα μεγάλο πολιτιστικό ενδιαφέρον, όσο και την Νοτιοδυτική Μήλο που προαναφέραμε, γνωστή ως Χάλακα. Στην περιοχή αυτή, που είναι και η μεγαλύτερη σε έκταση του νησιού, υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο μονοπατιών. Χρειάζονται όμως τα περισσότερα από αυτά σηματοδότηση, χαρτογράφηση αλλά και καθαρισμό. Ένα από τα πιο φροντισμένα είναι αυτό στην περιοχή Άγιος Παντελεήμονας στο ιδιωτικό κτήμα Δρακάκη. Το φυτικό οικοσύστημα της περιοχής και η ομορφιά του είναι σπάνια για τη Μήλο. Αξίζει επίσης να αναφερθεί το κλασικό μονοπάτι για την ανάβαση στον Προφήτη Ηλία την υψηλότερη κορυφή του νησιού. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι η Μήλος έχει ένα τεράστιο δίκτυο χωματόδρομων εξυπηρετικών βέβαια και για τους πεζοπόρους και ορειβάτες.
Γενικότερα η περιοχή του Χάλακα προστατευόμενη στα πλαίσια του « Natura 2000» θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ιδανικό τόπο προσέλκυσης εναλλακτικού τουρισμού βουνού και θάλασσας. Δυστυχώς όμως και η Ελληνική πολιτεία αδιαφορεί για την οργάνωση, διαχείριση και οικοανάπτυξη αυτού του πολύτιμου οικοσυστήματος αλλά και ένα μέρος της τοπικής κοινωνίας αντιδρά στον οποιονδήποτε περιορισμό των περιουσιακών του δικαιωμάτων στην περιοχή.
Δίπλα σε όσα αναπτύξαμε παραπάνω για την εξορυκτική δραστηριότητα και τον τουρισμό που μονοπωλούν σχεδόν την οικονομία του νησιού έχοντας περιορίσει στο ελάχιστο δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα όπως η γεωργία πρέπει να αναφερθούμε και στο ζήτημα των μορφών ενέργειας στο νησί. Έχουμε και σε αυτό τον τομέα ένα δημιούργημα του ηφαιστείου, τη γεωθερμία.
Κυρίαρχη αυτή η ενέργεια στο υπέδαφος της Μήλου. Στο ίδιο το έδαφος όμως του νησιού έχουμε μιαν ιδιαίτερα άσχημη εξέλιξη για τη γεωθερμία. Μολονότι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και σίγουρα φιλικότερη προς το περιβάλλον από την καύση του πετρελαίου, που υπάρχει στο νησί μαζί με λίγες ανεμογενήτριες, εμφανίστηκε στην πρώτη προσπάθεια αξιοποίησής της την δεκαετία του 80, ως μια καταστροφική δύναμη προς το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Οι τεράστιες ευθύνες ,τόσο της ΔΕΗ που έδρασε τότε ως μαθητευόμενος σαλτιπάγκος ,όσο και των τυχοδιοκτικών πολιτικών της κεντρικής αλλά και της τοπικής πολιτικής σκηνής συνεπικουρούμενων από διάφορους υποτιθέμενους επιστήμονες, γιγάντωσαν τα οποιαδήποτε πραγματικά προβλήματα της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης και τις δυσκολίες ή και αδυναμίες επίλυσης τους από την τότε τεχνολογία.
Σήμερα η ΔΕΗ επανέρχεται για την αξιοποίηση του γεωθερμικού πεδίου με όχημα πίεσης προς την κοινωνία της Μήλου την κυρίαρχη εταιρεία του εξορυκτικού τομέα που προαναφέραμε. Απέναντί τους οφείλουμε να προετοιμαστούμε. Να οργανώσουμε το μέτωπό μας με πρώτο μέλημα την συγκρότηση της γνώσης μας γι’ αυτό το θέμα. Μπορούμε να υπερασπιστούμε αλλά και να αντικρούσουμε θέσεις για τις οποίες γνωρίζουμε. Καμία στάση μας υπέρ ή ενάντια σε κάτι δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Επιβάλλεται λοιπόν το άμεσο άνοιγμα ενός διαλόγου αλλά και ενημέρωσης από ειδικούς επιστήμονες, ευαίσθητους στα οικολογικά ζητήματα.
………… Όλα όσα αναφέραμε περιγράφοντας τις διάφορες πλευρές της Μήλου αναδεικνύουν την αναγκαιότητα της συγκρότησης μιας μαζικής προσπάθειας για την αειφόρο ανάπτυξη του νησιού με την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτισμικού του κεφαλαίου. Ο Όμιλος Φίλων Βουνού και Θάλασσας Μήλου, μέλος του πανελλήνιου δικτύου « Φίλοι της Φύσης», ιδρύθηκε μόλις πρόσφατα έχοντας ανάμεσα σε άλλους και αυτό τον μεγάλο στόχο. Καλούμε όλους τους πολίτες της Μήλου να βαδίσουμε μαζί αυτό το δύσκολο αλλά ωραίο δρόμο. Αυτόν που μας ενώνει για την προστασία της κοινής μας περιουσίας.

Γιώργος Μάλλης
Καθηγητής Μ. Ε/ Μέλος Ομίλου Φίλων Βουνού και Θάλασσας Μήλου
Αποσπάσματα από κείμενο το οποίο έχει σταλεί για δημοσίευση στο επόμενο τεύχος (53) του περιοδικού
« Αζιμούθιο» του Ελληνικού Δικτύου « Φίλοι της Φύσης»